“Ноч расстраляных паэтаў” – трагічная дата беларускай гісторыі ХХ стагоддзя,
якая набыла сваю метафарычную назву ў найноўшыя часы.
У ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года ў Менску, меркавана ва ўрочышчы Курапаты, былі расстраляныя 108 беларускіх дзяржаўных, культурных дзеячаў і навукоўцаў. Сярод іх 22 літаратары: паэты, празаікі, перакладчыкі, крытыкі.
Самаму старэйшаму з забітых, празаіку і публіцысту Янку Нёманскаму, споўнілася 47 год, а сярод самых маладых – паэт і перакладчык Юлій Таўбін (26 год), літаратурны крытык Пётр Хатулёў (25 год), педагог і школьны настаўнік Іван Жылуцкі (25 год).
Расстрэл 29.10.1937 стаў самай трагічнай кропкай хвалі маштабных рэпрэсій супраць нацыянальнай інтэлігенцыі Беларусі. Хваля гэтая доўжылася з 1929 па 1938 год, мела мэтай знішчэнне нацыянальна арыентаваных творцаў, выкладчыкаў, службоўцаў, навукоўцаў і закранула больш за 500 выбітных дзеячаў беларускай культуры. Некалькі соцень чалавек былі высланыя за межы Беларусі, некалькі соцень – расстраляныя, дзясяткі адпраўленыя ў лагеры і загінулі ў ГУЛАГу.
У жніўні 1937 года ва ўнутраным дворыку турмы НКВД былі спаленыя тысячы старонак рукапісаў:
Вершы і проза, лісты, дзённікі, успаміны, фотаздымкі. Дзясяткі тысяч кніг рэпрэсаваных аўтараў былі выдаленыя з бібліятэчных фондаў, знішчаныя альбо адпраўленыя ў спецхраны. Імёны забітых і высланых выкрэсліваліся з даведнікаў, энцыкладпедый, падручнікаў, на іх згадку была накладзена забарона.
Штогод у Беларусі і за яе межамі 29 кастрычніка адбываюцца вечары памяці рэпрэсаваных беларусаў: паэтаў, мастакоў, выдаўцоў, вучоных, выкладчыкаў, рабочых, сялян, гараджан і вяскоўцаў. Галасы гэтых імпрэз – галасы ахвяр, што загінулі загінулі падчас рэпрэсій у Беларусі.
Спасылкі на рэсурсы, дзе можна адшукаць інфармацыю
да ночы расстраляных паэтаў
- Праект партала Тузін ФМ. Самы поўны рэсурс па тэме. Тут акумуляваныя біяграфічныя матэрыялы, спасылкі на вершы – трэба толькі націснуць іконкі пад партрэтамі, гэта гіперспасылкі. Таксама там на сайце музычны альбом на вершы расстраляных паэтаў, створаны беларускімі музыкамі. Там жа на асобнай ўкладцы – лекцыі па кожным з паэтаў.
- Віртуальны праект Нацыянальнай бібліятэкі, прысвечаны аб’яднанню «Маладняк»: вялікая колькасць музейных і бібліятэчных рэдкасцяў, біяграфіі, зборнікі, фоты (шмат).
- Купалаўская варта, ёмісты і маштабны праект ад Купалаўцаў з вершамі і расповедамі пра паэтаў.
- «Вечныя вершы» ад «Арт Сядзібы», невялікі ролік, з чытаннем Дудара, Кляшторнага і Піваварава
- Выбраныя творы Алеся Дудара (уся кніга анлайн)
- Чатыры лекцыі Ганны Севярынец пра час, вершы і людзей. «Непаслухмяныя дзеці Кастрычніка»: палітыка, паэтыка, этыка і эстэтыка «Маладняка».
- «Уладзімір Дубоўка. Ён і пра яго», уся кніга ў вольным доступе, гэта каму трэба пра эпоху і людзей глыбей.
- Артыкул Вікіпедыі з інфармацыяй па ночы 29 кастрычніка 1937 года.
- Курс «(Не) расстраляная паэзія» Уваскрэсіць з нябыту імёны беларускіх літаратараў – галоўная ідэя праекта “(Не) расстраляная паэзія”.
- Медіа-проєкт пам’яті розстріляних поетів від Free Belarus Center
Далучыся да акцыі ў сваім горадзе
Офлайн акцыі пройдуць у наступных гарадах (шукайце на мапе):
Адэса
Антвэрпэн
Атава
Балоння
Батумі
Беласток
Берлін
Бонн
Бостан
Варшава
Вільня
Вроцлаў
Гданьск
Дублін
Збараж
Іерусалім
Кракаў
Кіеў
Лондан
Люблін
Лювэн
Лісабон
Львоў
Мілан
Осла
Пабяніца
Парыж
Рым
Сан-Францыска
Саўвадор
Талін
Таронта
Тбілісі
Тэмсе
Франкфурт-на-Майне
Херцогенбург
Шэньчжэнь
Эдмантан